برای پاسخ به پرسش لاکتوز چیست می توان گفت که یک دی ساکارید قندی که از زیرواحدها گلوکز و گالاتوز تشکیل شده است، لاکتوز (Lactose) نام دارد. این ترکیب به طور طبیعی در شیر و لبنیات مانند پنیر و بستنی وجود دارد و در سال 1780 توسط کارل ویلهلم شیل به عنوان قند شناخته شد. دارای فرمول C12H22O11 است و حدودا 2 تا 8 درصد شیر را تشکیل می دهد. این ترکیب یک جامد سفید رنگ، محلول در آب با طعم ملایم و شیرین است که در صنایع غذایی و دارویی کاربرد دارد. این ماده یک محصول تجاری است که برای درمان یبوست استفاده می شود و مقدار شیرینی آن 0.2 تا 0.4 است. از تاثیرات مثبت این ماده می توان به جذب مواد معدنی مانند کلسیم، منیزیم و روی اشاره کرد.
در کنار فواید بسیار زیاد این ترکیب می توان به مشکل عدم تحمل لاکتوز نیز اشاره کرد، البته این مشکل با حساسیت به شیر یکسان نیست. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند باید از جایگزین هایی مانند بادام ها، لوبیا خشک، کلم پیچ، آب پرتقال، شیر سویا غنی شده با کلسیم، زرده تخم مرغ، جگر گاو و ماهی های چرب استفاده کنند.
کاربرد های لاکتوز:
این ترکیب طعم ملایمی دارد و به راحتی جابه جا می شود به همین دلیل به عنوان حامل و تثبیت کننده در محصولات دارویی و عطرها استفاده می شود. حلالیت این ماده نسبت به سایر قندها بسیار پایین است به همین دلیل نمی توان آن را به راحتی به بسیاری از غذاها اضافه کرد. اما شیر خشک یه استثنا محسوب می شود و در آن افزودن لاکتوز برای مطابقت با شیر انسان ضروری است. همچنین این ترکیب ممکن است برای شیرین کردن آبجو نیز استفاده شود.
یکی دیگر از کاربردهای لاکتوز در صنعت داروسازی است. این ماده را به دلیل خواص فیزیکی و عملکردی که دارد به محصولات دارویی مانند قرص، کپسول و شربت اضافه می کنند. همچنین برای رقیق کردن داروهایی مانند کوکائین و هروئین از آن بهره می برند. در واقع لاکتوز در تولید داروها و فرایندهای غذایی به طور معمول استفاده می شود.
صنایع غذایی:
این ماده نقش مهمی در صنایع غذایی و دارویی دارد. این ترکیب را به عنوان یک عنصر در مواد غذایی مانند شیرخشک، نان، غلات، گوشت های فراوری شده، پروتئین و مکمل غذایی به کار می برند.
صنایع دارویی:
بسیاری از داروها حاوی لاکتوز هستند و به عنوان پرکننده در قرص های سفید رنگ استفاده می شوند. همچنین بسیاری از قرص های ضد بارداری و داروهایی برای درمان گاز و اسید معده حاوی این ماده هستند.
تولید لاکتوز:
تغلیظ این ترکیب با فیلتراسیون غشایی شروع می شود. در ادامه پس از رسیدن به فرایند اسمز معکوس برای رسیدن به غلظت جامد 80% تحت نانوفیلتراسیون قرار می گیرد. ماده ی به دست آمده پیش از تبخیر برای رسیدن به غلظت مورد نظر رنگ زدایی می شود.
جایگزین لاکتوز:
برخی از افراد به دلیل مشکل عدم تحمل لاکتوز، مصرف محصولات لبنی را به طور کامل حذف می کنند که این کار می تواند عوارضی را در پی داشته باشد. به همین منظور جایگزین هایی برای این ترکیب وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می کنیم.
- محصولات لبنی بدون لاکتوز
- مکمل های معمولی بدون نسخه مانند لاکتاید
- قطره هایی جایگزین آنزیم لاکتاز که پیش از مصرف شیر، به شیر اضافه می شوند.
- مواد غذایی مانند شیر شامل بادام ها، لوبیا خشک، کلم پیچ، آب پرتقال، شیر سویا غنی شده با کلسیم، زرده تخم مرغ، جگر گاو و ماهی های چرب
- نوشیدنی های جایگزین مانند شیر سویا، نوشیدنی های برنج، شیر بدون لاکتوز، شیر بادام و شیر نارگیل
در صورت حذف کامل محصولات لبنی، می توانید مقدار زیادی کلسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی را از یک رژیم غذایی سالم دریافت کنید.
مواد غذایی با مقدار لاکتوز مازاد:
موادی مانند بستنی، شیر، خامه غلیظ و خامه ترش حاوی مقادیر زیادی از این ترکیب هستند و افرادی که با مشکل عدم تحمل لاکتوز مواجه اند در مصرف این مواد باید احتیاط کنند.
فواید لاکتوز:
این ماده فواید فراوانی دارد برای مثال باعث جذب مواد معدنی مانند کلسیم، منیزیم و روی می شود. نسبت به سایر قندها، پوسیدگی زایی کمتری دارد و باعث پلاک دندانی نشده و به سرعت توسط باکتری های دندان تخمیر نمی شود. این قند برای دیابت مفید است. همچنین به عنوان یک منبع انرژی مهم برای کودکان به حساب می آید.
جمع بندی:
لاکتوز یک قند طبیعی است که در شیر و محصولات لبنی وجود دارد. این ماده فواید فراوانی دارد و ماده ای ضروری برای جذب مواد معدنی محسوب می شود. البته برخی از افراد دارای مشکل عدم تحمل لاکتوز هستند و باید از جایگزین هایی مانند مواد غذایی طبیعی یا مکمل های غذایی استفاده کنند.
