اساسا سدیم بی کربنات با نام آیوپاک سدیم هیدروژن بی کربنات که به جوش شیرین معروف است یک ترکیب شیمیایی با فرمول NaHCO3 است. به شکل کریستال های سفید رنگی است که به صورت پودر ریز ظاهر می شود. با طعم کمی شور و قلیایی، ماده ای محبوب در پخت نان، کیک و کلوچه ها به حساب می آید؛ در واقع این ماده به این غذاها بافتی سبک می دهد و باعث افزایش حجم آنها می شود.
این ترکیب، ماده ای بی خطر است و به عنوان عامل مخمر از آن یاد می شود. برخی از افراد تصور می کنند که سدیم بی کربنات همان بیکینگ پودر است، درحالی که این دو ماده کاملا با یکدیگر متفاوت هستند و استفاده آنها به جای یکدیگر توصیه نمی شود. در نظر داشته باشید که سدیم هیدروژن بی کربنات به غیر از آشپزی، مصارف خانگی مختلفی دارد که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد.
کاربرد های جوش شیرین:
این ماده برای پخت و پز انواع کیک ها و شیرینی ها ماده ای بسیار معروف و محبوب است، اما در کنار این موارد کاربردهای دیگری هم دارد که آنها را معرفی خواهیم کرد.
دهان شویه:
دهان شویه یک تمیز کننده عالی دهان است؛ این ماده به لثه ها، شکاف ها و گوشه هایی از دهان که ممکن است در حین مسواک زدن دور از دسترس باشند، می رسد. بسیاری از مردم از این ترکیب به عنوان دهانشویه استفاده می کنند. این ماده با داشتن خواص ضد میکروبی و ضد باکتری باعث خوش بو شدن دهان می شود. تحقیقات نشان می دهد که سدیم بی کربنات با افزایش pH دهان، از رشد باکتری ها جلوگیری می کند. برای ساخت دهانشویه با این ترکیب کافیست نصف قاشق چایخوری جوش شیرین را با نصف لیوان آب گرم ترکیب کرده و مصرف کنید.
سفید کننده دندان:
سدیم بی کربنات دارای خاصیت سایشی ملایمی است که می تواند لکه های روی دندان ها را از بین ببرد.
همچنین به دلیل داشتن خواص ضد میکروبی و ضدباکتری در خمیر دندان ها مورد استفاده قرار می گیرد. البته استفاده خالص این ماده برای طولانی مدت مینای دندان را از بین می برد.
دئودورانت:
بو بد عرق انسان ها ناشی از تجزیه باکتری های روی پوست و تبدیل آنها به مواد اسیدی است. با استفاده از این ماده می توان یک دئودورانت طبیعی برای از بین بردن این بو ساخت.
خنثی کننده بو یخچال:
برخی از غذاهای موجود در یخچال در هنگام فاسد شدن بو بدی از خود منتشر می کنند که حتی بعد از خارج کردن آنها از یخچال، این بو همچنان باقی است. برای از بین این بو می توان یک فنجان جوش شیرین در یخچال قرار داد.
خوشبو کننده هوا:
خوشبو کننده های تجاری، بو بد را خنثی نمی کنند بلکه با آزاد کردن مولکول های عطری این بو ها را پنهان می کنند. همچنین وجود مواد شیمیایی فراوان در این محصولات مشکلات متعددی را در پی دارد به ویژه برای افرادی که به این مواد حساسیت دارند. جوش شیرین یک خوشبو کننده طبیعی برای هواست که با خنثی کردن ذرات بو، بو بد را از بین می برد.
سفید کننده لباس ها:
بی کربنات سدیم یک نمک محلول و ماده ای قلیایی است که با اسیدهای موجود در لکه ها و کثیفی ها واکنش داده و هنگامی که در آب حل می شود، آنها را از بین می برد.
پاک کننده لکه فرش:
برای این لکه ها می توانید از مخلوط جوش شیرین و سرکه استفاده کنید. این ترکیب ماده ای به نام اسید کربنیک می سازد که می تواند لکه ها را از بین ببرد.
حذف آفت کش ها:
تحقیقات نشان می دهد که این ماده می تواند آفت کش های باقی مانده روی پوست میوه ها را از بین ببرد. برای این منظور اگر میوه مورد نظر را برای 12 الی 15 دقیقه در جوش شیرین و آب قرار دهید، تمام آفت کش های باقی مانده روی پوست میوه را می توانید حذف کنید. البته این ماده نمی تواند آفت کش هایی که به داخل میوه نفوذ کرده اند را از بین ببرد.
کپسول آتش نشانی خشک:
کپسول های آتش نشانی خشک حاوی جوش شیرین هستند که می توانند آتش ناشی از روغن، گریس و برق را خاموش کنند. بدین صورت که سدیم هیدروژن کربنات با گرما واکنش می دهد و با تولید کربن دی اکسید آتش را خاموش می کند. البته این کپسول ها تنها برای خاموش کردن آتش های کوچک کاربرد دارند.
بهبود عملکرد ورزشکاران:
هنگام تمرین با شدت بالا سلول های ماهیچه اسیدی به نام اسید لاکتیک تولید می کنند که وظیفه ی احساس سوزش در حین تمرین، کاهش pH درون سلول و ایجاد احساس خستگی را به عهده دارد. جوش شیرین به دلیل داشتن pH بالا احساس خستگی را در شما به تعویق می اندازد در نتیجه می توانید با شدت بالاتری مدت زمان بیشتری تمرین کنید. این ماده در بین ورزشکاران با نام بی کربنات سدیم معروف و یک مکمل محبوب است.
جوش شیرین چه تاثیری روی پوست می گذارد؟
این ماده می تواند سلول های مرده پوست را از بین ببرد یا التهابات پوستی را کاهش دهد، از این رو برخی افراد از آن در ماسک های صورت استفاده می کنند. این ماده به دلیل قیمت ارزان و دسترسی عالی توجه افراد را در این زمینه به خود جلب کرده است.
تفاوت بیکینگ پودر و جوش شیرین:
اگرچه هر دو این محصولات عامل مخمر هستند و با ایجاد هوا در خمیر باعث منبسط شدن و بالا آمدن آن می شوند؛ اما تفاوت هایی هم با هم دارند.
در ادامه این تفاوت ها را بررسی خواهیم کرد.
- بی کربنات سدیم برای فعال شدن به ماده ای اسیدی مانند آبلیمو، شکلات و عسل نیاز دارد. در حالی که بیکینگ پودر از 30%بی کربنات سدیم و مواد اسیدی (کرم تارتار) فعال ساخته شده و برای فعال سازی تنها به محیط مرطوب نیاز دارد.
- سدیم هیدروژن بی کربنات طعم تندی دارد که اگر بیشتر از مقدار مورد نیاز مصرف شود غذا طعم تلخ و صابونی پیدا می کند و این مزه بر غذا غلبه می کند. برای جلوگیری از این اتفاق باید آن را به خوبی الک کرد.
- بیکینگ پودر طعمی نداشته و می توان آن را با سایر مواد طعم دهنده خنثی مانند شیر به کار برد.
- جوش شیرین را در محیط خشک و خنک برای مدت طولانی می توان نگهداری کرد در حالی که بیکینگ پودر بین 3 ماه تا 1سال تاریخ انقضا دارد؛ همچنین رنگ و بافت بی کربنات سدیم از بیکینگ پودر بسیار بهتر است.
- قدرت سدیم هیدروژن کربنات 3 الی 4 برابر بیشتر از بیکینگ پودر است.
همانطور که متوجه شدید این مواد با یکدیگر متفاوت هستند و نمی توان آنها را به جای یکدیگر استفاده کرد.
عوارض جوش شیرین:
این ترکیب در صورت استفاده درست و مناسب بی خطر است، اما در صورت استفاده نادرست پتانسیل سمی قابل توجهی دارد. این ماده حاوی سدیم زیادی است و مصرف زیاد آن می تواند باعث اسهال، استفراغ و در موارد جدی تر باعث تشنج، نارسایی کلیه، پارگی معده و تاثیرات منفی روی قلب شود. گزارشاتی در مورد مصرف بیش از حد این ماده که باعث ایست قلبی شده، وجود دارد. افرادی که فشار خون بالایی دارند هنگام مصرف این ماده باید با پزشک خود مشورت کنند. همچنین استفاده طولانی مدت آن باعث فرسایش دندان ها می شود.
جمع بندی:
جوش شیرین یا سدیم هیدروژن کربنات یک ترکیب شیمیایی قلیایی به شکل پودر سفید رنگ است. این ماده کاربرد فراوانی در آشپزی و پخت انواع نان و کلوچه دارد، در واقع شبیه به مخمر عمل می کند. با توجه به شباهت هایی که با بیکینگ پودر دارد اما با آن کاملا متفاوت است و نباید آنها را به جای یکدیگر استفاده کرد. در صورت استفاده صحیح ماده ای بی خطر محسوب می شود، اما به دلیل دارا بودن مقادیر زیادی سدیم، مصرف بیش از حد آن عوارض جبران ناپذیری به همراه دارد.
